شیرزنان و دلاور بانوان ایران زمین

 ماندانا

ماندان یا ماندانا در لغت به معنی شاه بوی عنبر سیاه، دختر آژی دهاک آخرین پادشاه ماد که همسر کمبوجیه پدر کوروش شد و از این وصلت کوروش متولد گردید.
او در تربیت و نیز انتقال قدرت به کوروش سهم بسیار موثری داشت.
ماندان اولین مدرسه جمعی که در آن برگزیدگانی از پسران بودند بنیان مینهد که خود شخصا به دانش آموزان این مدرسه درس حقوق وقانون را می آموخت و به کوروش می آموخت که باید پایه و اساس ظلم و بیدادی را ویران نماید و در هر حال یار و همیار زیردستان باشد. در این مدرسه فنون سوارکاری و تیراندازی و نبرد نیز آموزش داده میشد.

  کاساندان

 کاساندان تنها همسر کوروش بزرگ، شهبانوی ایران (ملکه جهان) دختر فرناسپه از شاهدختان و دختر فرناسپه هخامنشی از دودمانی بود که از نجبای پارس محسوب می شدند و پدر واجدادش در چند نسل شاه پارسیان بودند.
کاساندان ملکه ۲۸ کشور آسیائی بوده و همواره در کنار همسرش کوروش بزرگ پادشاهی میکرده و پس از او نخستین فرد قدرتمند و سیاستمدار دربار هخامنشیان بشمار می آمده است. او ۵ فرزند با نام های کمبوجیه، بردیا، آتوسا، رکسانه و ارتیستونه داشت. هر یك از فرزندان کاساندان و كوروش بزرگ به نحوی در تاریخ هخامنشیان دارای نقش تعیین كننده بوده اند و از نشانه ها چنین بر می اید كه آنها از تربیتی خاص برخوردار بودند.
به نقل از هرودوت: کاساندان در ۶ نوامبر ۵۳۹ پیش از میلاد فوت کرد و هنگام مرگ وی در بابل ۶ روز همه به سوگواری همگانی فراخوان شدند. کاساندان قبل از کورش درگذشت و بعد از او کورش در اندوهی فراوان ماند و برای همیشه و به احترام همسرش تنهایی را برگزید.
مقبره شهبانو کاساندانه در پاسارگاد، در کنار آرامگاه کوروش بزرگ میباشد.

آمیتیس

 عاقبت كوروش بزرگ استياژ را بكلي شكست داد و وارد شهر اكباتان گرديد . خود كوروش ميگويد : وقتي استياژ بر اثر محاصره شدن مجبور گرديد تسليم شود من سپردم كه با وي به احترام رفتار كنند زيرا عقيده دارم كه با هر پادشاه بايد به احترام رفتار كنند و از آن گذشته استياژ جد مادري من بود و هر گاه نسبت به او بي احترامي ميكردند به منزله توهين نسبت به من محسوب ميگرديد.هنگامي كه وارد كاخ استياژ شدم دختري كه يك دسته گل سرخ معطر در دست داشت به استقبال من آمد و آن دسته گل را به من داد و گفت به خانه ما خوش آمدی...
گفتم اي دختر تو كيستي؟ او گفت من دختر استياژ هستم. پرسيدم آيا خواهرت ماندان را ميشناسي؟ او گفت چگونه ممكن است كه من خواهر بزرگم ماندان را كه همسر كمبوجيه بود نشناسم و آيا راست است كه كمبوجيه در جنگ كشته شده؟   گفتم بلي اي دختر پدر من كمبوجيه سال گذشته در جنگ با پدر تو كشته شد. بعد از او پرسيدم اسم تو چيست؟
او جواب داد نام من (( امي تيس)) است. گفتم : هم اسم تو گل سرخ است و هم برايم گل سرخ آوردی
امي تيس بقول خود كوروش همسر او و ملكه ايران شد . او دختري بسيار زيبا و با نشاط بود. واضح است كه امي تيس دختر كوچك استياژ خاله كوروش بود و پادشاه ايران با خاله خود ازدواج كرد ولي در آن موقع اين ازدواج مشروع و قانوني به شمار ميرفت(مراجعه كنيد به كتاب بررسي آيين زردشتيان نوشته مري بويس) و كوروش مبادرت به كار خلافي نكرد... در توضيح بيشتر علت ازدواج كوروش كبير با خاله خود (امي تيس) بايد گفت در آن زمان در آيين زرتشت(زردشت) ازدواج با محارم امري خلاف به شمار نمي رفته است و اين امر اقدامي مشروع به حساب مي آمده است.

آتوسا

 آتوسا در لغت به معنای خوش اندام است. همچنین به معنای قدرت و توانمندی نیز میباشد.
آتوسـا (۵۵۰ تا ۴۷۵ پیش از میلاد مسیح) شهبانوهای ایران یكی از برجسته‌ترین زنان در تاریخ ایران قدیم است. وی دختر کورش کبیر و کاساندان، خواهر کمبوجیه، و همسر دو پادشاه هخامنشی، کمبوجیه و داریوش یکم، و مادر خشایار شاه بود.
آتوسـا بانویی زیبا بود وهم شاعر و هم ادیب بود و به نوجوانان پارسی درس ادبیات پارسی میداد. به خاطر خرد و اندیشه نیکویش داریوش با ایشان در مسائل مملکتی و سرنوشت ساز مشورت میکرد و نیز به ایشان اعتماد کامل داشت.
اگر داریوش به منطقه ای لشگر میکشید شورای سلطنت برای اداره امور کشور تشکیل میشد و رئیس و مافوق همه در راس شورای سلطنت شهربانو آتوسا بود.
هرودوت در مورد زندگی سیاسی وی می‌گوید: آتوسا از قدرت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود و علاقمند بود که در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند. وی همواره یاور فکری داریوش بزرگ بوده و چندین نبرد بزرگ را شخصا فرماندهی کرده و یا با نقشه های جنگی او انجام گرفته است.
از زمان مرگ او هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم تا زمانی که خشایار از جنگ یونان بر میگردد زنده بوده‌است. احتمالا آرامگاه او در کنار آرامگاه داریوش کبیر در نقش رستم می‌باشد.

گفته میشود که «هما» در اساطیر ایران، بر مبنای یادمانهایی از «آتوسا شهبانوی پارسی» و رویدادهای دوران داریوش و خشایارشاه، همسر و پسرش شکل گرفته باشد.
«هما» در افسانه های مردمی مرغ فرخنده ایست كه گاه از آن با نام «مرغ سعادت» نیز یاد می شود و در این باورها همان مرغی است كه اگر سایه او بر كسی افتد او را سعادتمند و اگر بر تارك كسی نشیند او را به شهریاری رساند و شاید واژه «همایون و همایونی» با این نام پیوند دارد.

آتوسا زن کورد ایرانی موجود در موزه زینت الملوک شیراز     آتوسا موجود در موزه خانه  سنندج

آرتیستونه

 آرتیستونه یا آرتیستون یکی از دختران کوروش کبیر و از همسران داریوش بزرگ و خواهر کوچک (تنی یا ناتنی) اتوسا. او محبوب‌ترین همسر داریوش و مادر ارشام و گبریاس بوده است بطوریکه به فرمان داریوش تندیسی زرین از او ساخته شده بود. پسران آرتیستونه از فرماندهان خشایارشاه بودند. او همراه با اتوسا،  بامه و اپاکیش جزو چهار زن خانواده شاهی است که اسمش در لوح‌های گلی هخامنشی ثبت شده است.